Życie po transplantacji, przeszczepie

 

Nareszcie w domu
Powrót do domu po transplantacji jest najczęściej szczęśliwą i pełną emocji chwilą, ale uczuciu zadowolenia może towarzyszyć niepokój, a nawet niewielkiego stopnia depresja trwające przez kilka tygodni. Ważne jest aby pacjent uzmysłowił sobie, że zdrowienie jest procesem, który wymaga czasu, wiąże się z przystosowaniem, jakby od nowa, do życia z przeszczepionym narządem i nauczenia się życia w nowych warunkach. Wielu chorych radzi sobie z tymi problemami lepiej dzięki aktywnemu uczestniczeniu w rehabilitacji fizycznej.
Zwykle po najbardziej trudnym okresie ok. 3 miesięcy od transplantacji niemal wszyscy pacjenci po przeszczepie wątroby powracają do normalnej aktywności życiowej, pomimo możliwości wystąpienia problemów związanych z przebytym przeszczepem. Uczą się, pracują, mają rodziny, wychowują dzieci, uczestniczą w życiu społecznym.

 

Dieta i odżywianie
Właściwe odżywianie odgrywa ważną rolę w procesie zdrowienia i rehabilitacji, bowiem większość pacjentów na skutek długotrwałej choroby przed przeszczepem jest w stanie znacznego niedożywienia. Niestety, jednym z niepożądanych działań kortykosterydów jest znaczny wzrost apetytu, co u niektórych pacjentów w krótkim czasie doprowadza do nadwagi i otyłości. Dlatego też dieta powinna być zbilansowana, a u osób z tendencją do otyłości zawierać ograniczoną ilość tłuszczu i cukru. W ustaleniu indywidualnej diety powinien pomóc dietetyk współpracujący z zespołem transplantacyjnym.

 

Dieta powinna zawierać:
* owoce
* warzywa
* pełnoziarniste pieczywo
* mleko i nabiał z niską zawartością tłuszczu i bogate w wapń
* chude mięso, ryby i inne źródła białka

 

*

Dodatkowo wskazane jest:
* codzienne ważenie
* unikanie "dojadania" między posiłkami słodyczy, ciasteczek, itp., a jeśli już to najlepiej jeść owoce i warzywa
* wypijanie ok. 2000 ml płynów na dobę (dorośli) w postaci wody mineralnej (z niską zawartością sodu), soków owocowych, mleka (pasteryzowanego), herbaty ziołowej itp.
* zawsze należy myć i obierać świeże owoce
* warzywa rosnące w ziemi np. ziemniaki, należy zawsze obrać i zagotować
* nie należy spożywać serów robionych z niepasteryzowanego mleka oraz serów pleśniowych (np. Camembert)
* kupować należy niewielkie porcje produktów nabiałowych, tak aby spożywać je zawsze gdy są świeże

 

Sól (sód)
Innym działaniem niepożądanym kortykosterydów jest gromadzenie sodu w organizmie, co powoduje nadmierne zatrzymanie wody i sprzyja rozwojowi nadciśnienia tętniczego. Należy ograniczać spożycie soli poprzez:
* zmniejszenie ilości soli dodawanej do gotowania - nie dosalanie gotowanych posiłków
* unikanie słonych produktów np. frytek, paluszków itp.
* unikanie produktów konserwowanych (często zawierają dużo soli)

 

Wysiłek fizyczny
Aktywność fizyczna ma znaczenie stymulujące zarówno dla poprawy stanu ducha jak i ciała. Pacjenci, którzy regularnie uprawiają ćwiczenia fizyczne zauważają, że poprawiają one ogólne samopoczucie, wzmagają chęć do pracy, aktywnego wypoczynku, oraz nawiązywania kontaktów międzyludzkich. Regularne ćwiczenia pomagają także utrzymać właściwą masę ciała.
Przywrócenie siły mięśniowej po okresie choroby jest możliwe dzięki codziennym ćwiczeniom, które powinny być tak zaplanowane aby stopniowo zwiększać codzienny wysiłek. Zacząć można od wchodzenia po schodach, ale uważać trzeba by nie męczyć się nadmiernie i odpoczywać, gdy tylko pojawi się uczucie zmęczenia. Szybko zauważalna będzie poprawa wydolności fizycznej, można wówczas spróbować innych form aktywności fizycznej, np. jazdy na rowerze, pływania, spacerowania, a następnie innych sportów jak tenis czy bieganie (jogging) już nawet po 3 miesiącach od operacji.
Zanim jednak pacjent zacznie podejmować większe wysiłki fizyczne powinien skonsultować ich zakres z lekarzem z zespołu transplantacyjnego.

 

 

UWAGA!!!
Jeśli wystąpi jeden z następujących objawów powstrzymaj się od wysiłków fizycznych do czasu konsultacji z lekarzem:
* ból lub ucisk w klatce piersiowej
* nadmierne w stosunku do wysiłku zmęczenie
* uczucie duszności
* zawroty głowy lub otępienie podczas lub po wysiłku
* utrzymujące się po wysiłku
* przyspieszone lub nieregularne bicie serca

 

Prowadzenie pojazdów
Niewskazane jest prowadzenie pojazdów w okresie pierwszych 4 tygodni od transplantacji.

 

Alkohol
Niewskazane jest spożywanie napojów alkoholowych. Alkohol jest rozkładany w wątrobie i może powodować jej uszkodzenie.

 

Palenie tytoniu
Palenie tytoniu powinno zostać jak najszybciej zarzucone, szkodzi bowiem zdrowiu każdego człowieka, tym bardziej pacjenta po transplantacji narządu.

 

Aktywność seksualna
Aktywność seksualna zwykle normalizuje się w czasie kilku miesięcy od udanej transplantacji. U większości mężczyzna powraca potencja, a kobietom regularne cykle menstruacyjne. Tym niemniej niektóre leki mogą wpływać na aktywność płciową, dlatego w razie problemów należy porozumieć się ze swoim lekarzem.
Całowanie niesie ryzyko tylko wówczas gdy u partnera występuje infekcja, np. katar lub opryszczka. Wyboru najlepszej antykoncepcji należy dokonać po zasięgnięciu rady ginekologa. Leczenie immunosupresyjne może zmieniać skuteczność doustnych leków antykoncepcyjnych, dlatego nie są one wskazane u kobiet po transplantacji wątroby. Nie należy także stosować urządzeń domacicznych ze względu na zwiększone ryzyko zakażeń.

 

Ciąża*
Wielu mężczyzn zostało szczęśliwymi ojcami po przeszczepieniu narządów, podobnie jak wiele kobiet urodziło zdrowe dzieci. Każda decyzja kobiet po przeszczepie dotycząca ewentualnego macierzyństwa powinna jednak zostać skonsultowana z lekarzem zespołu transplantacyjnego.
Zwykle lepiej jest poczekać przynajmniej 1 rok od przeszczepu przed zajściem w ciążę. Ponadto u pacjentki prawidłowo powinny funkcjonować nerki oraz nie powinny występować żadne powikłania po transplantacji lub inne dodatkowe choroby. Kobieta planująca ciążę powinna pozostawać na jak najniższych dawkach leków immunosupresyjnych.
*/Ciąża nie jest wskazana u pacjentek otrzymujących Prograf.

 

Wakacje, podróże
Nie ma powodu aby unikać podróżowania, jakkolwiek należy kierować się poczuciem zdrowego rozsądku. Unikać trzeba regionów świata gdzie może występować zakażona woda lub jedzenie, lub gdzie można nie uzyskać właściwej pomocy w razie wystąpienia jakichkolwiek problemów zdrowotnych.
Wybierając się w podróż pamiętać należy o zabraniu ze sobą odpowiedniej ilości leków i pozostawieniu adresu, pod którym można będzie się skontaktować z pacjentem.

 

Szczepienia
Pacjent po transplantacji nie powinien otrzymać żadnych szczepionek zawierających żywe lub tylko osłabione drobnoustroje (np. doustną szczepionkę przeciw poliomyelitis). Szczepienia martwymi lub inaktywowanymi drobnoustrojami mogą być stosowane, ale zawsze po konsultacji z lekarzem.

 

Zwierzęta domowe i rośliny
Zwykle nie zaleca się pacjentom po transplantacjach utrzymywania zwierząt domowych ze względu na ryzyko zakażeń. Dla wielu jednak osób możliwość taka ma duże znaczenie psychologiczne, a także wpływa na odczuwanie lepszej jakości życia. Najmniej niebezpieczne jest trzymanie w domu rybek, gadów i małych gryzoni.
Psy o krótkiej sierści są też dość łatwe do utrzymania w czystości. Unikać należy kotów ze względu na przenoszenie zakażenia toksoplazmozy oraz ptaków będących często nosicielami gronkowców.
Posiadając zwierzęta domowe unikać należy kontaktu z ich odchodami, nie powinno się pozwalać im na lizanie rąk czy twarzy, a w razie zaistnienia takiego przypadku natychmiast trzeba umyć te miejsca wodą z mydłem.
Nie zaleca się utrzymywania roślin doniczkowych ze względu na ryzyko zakażeń bakteriami glebowymi. Z tego samego powodu pacjenci po przeszczepach nie powinni wykonywać prac ogrodniczych przynajmniej w okresie pierwszego roku od transplantacji. Kwiaty cięte nie są przeciwwskazane poza kuchnią i sypialnią.

 

Prace domowe
Należy regularnie czyścić łazienkę i kuchnię, w szczególności lodówkę. Nie trzeba w tym celu stosować specjalnych środków dezynfekcyjnych ponad ogólnie dostępne środki czystościowe.
Pozostałe pomieszczenia należy sprzątać w miarę często i pamiętać o zmianie bielizny pościelowej raz na tydzień.

 

Tekst zamieszczony na tej stronie stanowi fragmenty Informatora wydanego pod red. doc. dr hab. n. med. Piotra Kalicińskiego