Lotnicy "Akcja serce"
W roku 1985 r profesor (wówczas docent dr) Zbigniew Religa zwrócił się do Sztabu Generalnego Wojska Polskiego z prośbą o pomoc w dostarczeniu serca, dla chorego, który oczekiwał na transplantacje w Zabrzu.
Serce miało być pobrane od zmarłego w szczecinie i tylko drogą lotniczą można je było przetransportować w taki sposób, by nie uległo nieodwracalnym zmianom, uniemożliwiającym wykorzystanie do przeszczepu. Ryzyko niepowodzenia było bardzo poważne, ponieważ nieudana operacja mogła odsunąć rozwój polskiej transplantologii na szereg kolejnych lat. Wojsko przyszło w tym momencie z pomocą.
Sztab Generalny Wojska wydał wojskom lotniczym polecenie jak najszybszego transportu serca z lotniska w Goleniowie (koło Szczecina) do Katowic.
W tym czasie byłem Dowódcą Wojsk Lotniczych (z siedzibą w Poznaniu) Koordynatorem Transportu Lotniczego i na mnie spadł obowiązek organizacji przelotu. Dla Ustalenie bliższych szczegółów nawiązałem kontakt z doc. Doktorem Zbigniewem Religą oraz doktorem Romanem Cichoniem, którzy określili warunki jakie muszą być spełnione, aby uzyskać pozytywny rezultat.
Dowództwo Wojsk Lotniczych postawiło do dyspozycji kliniki (do wyboru) samolot odrzutowy TS-11 lub transportowy Jak-40,AN-2,AN12 lub AN-26. Po wstępnej analizie , wspólnie z doktorem Cichoniem wybraliśmy samolot An 26. DWL wyraziło zgodę na rejs po czym transportowy AN wyruszył na trasę z Krakowa do Szczecina, zabierając ze sobą zespól lekarzy (z docentem Religa na czele). Samolot wystartował z Krakowa o godzinie 20.50, a o 1.30 powrócił do bazy. W międzyczasie po 45 minutach lotu wylądował w Goleniowie. Tam medycy udali się do szpitala, natomiast załoga oczekiwała na lotnisku na powrót ekipy medycznej gotowa do natychmiastowego powrotu. Po jej przybyciu natychmiast wystartowano z powrotem.
Był to pierwszy transport dla potrzeb transplantacji serca, od którego zaczęła się współpraca lotnictwa z kliniką w Zabrzu a następnie z Klinika Kardiochirurgii profesora Dzidkowiaka w Krakowie. Współpraca ta przyjęła formalne ramy w 1988 roku, kiedy podpisano umowę na nieodpłatne świadczenia lotnicze dla potrzeb ośrodków transplantacyjnych na terenie całej Polski z wykorzystaniem wojskowych samolotów transportowych. Umowę ze strony Kliniki w Zabrzu podpisali: profesor Pasyk oraz docent dr Zbigniew Religa, natomiast ze strony Dowództwa Wojsk Lotniczych gen dyw. Tytus Krawczyk. W umowie przyjęto nazwę " Akcja Serce".
W roku 1990 umowa została znowelizowana poprzez częściowej odpłatności za loty oraz włączenie do akcji lotów dla potrzeb Centrum zdrowia Dziecka w Międzylesiu.
W akcji brały udział 2 jednostki:
- 36 specjalny pułk lotnictwa transportowego z Warszawy-Okęcia, (na samolotach Jak-40 oraz transportowych śmigłowcach Mi-8) oraz
- 13 pułk lotnictwa transportowego z Krakowa- Balic ( na samolotach An-26, An-12, IŁ-14, An-2. od roku 2003 jednostka wzbogaciła się o samolot transportowy CASA-C-295, spełniający znacznie lepsze warunki techniczne i przelotowe.)
| Tab.1 | 36 pułk lotnictwa transportowego Warszawa-Okęcie | 13 pułk lotnictwa transportowego Kraków-Balice |
| Rok | Nalot(ilość godzin lotu) | Nalot(ilość godzin lotu) |
| 1985-1990 | 155 godzin | 198 godzin. 35 minut |
| 1990 | 89 godzin. 25 minut | 98 godzin. 45 minut |
| 1991 | 78 godzin. 30 minut | 70 godzin. 45 minut |
| 1992 | 76 godzin. 30 minut | 86 godzin. 00 minut |
| 1993 | 82 godzin. 40 minut | 98 godzin. 48 minut |
| 1994 | 79 godzin. 55 minut | 76 godzin. 43 minut |
| 1995 | 58 godzin. 00 minut | 88 godzin. 20 minut |
| 1996 | 74 godzin. 20 minut | 47 godzin. 23 minut |
| 1997 | 82 godzin. 30 minut | 102 godzin. 48 minut |
| 1998 | 76 godzin. 50 minut | 74 godzin. 02 minut |
| 1999 | 64 godzin. 40 minut | 77 godzin. 01 minut |
| 2000 | 62 godzin. 20 minut | 68 godzin. 00 minut |
| 2001 | 35 godzin. 40 minut | 23 godzin. 55 minut |
| 2002 | 26 godzin. 40 minut | 47 godzin. 15 minut |
| 2003 | 21 godzin. 14 minut | 34 godzin. 16 minut |
| 2004 | 26 godzin. 15 minut | 28 godzin. 48 minut |
| 2005 | 31 godzin. 10 minut | 47 godzin. 15 minut |
| 2006 | 19 godzin. 10 minut | 21 godzin. 10 minut |
Wykaz członków załóg, które najwięcej latały w "Akcji Serce"
| 36 pułk lotnictwa transportowego Warszawa-Okęcie | 13 pułk lotnictwa transportowego Kraków-Balice |
| 1. płk pilot Tomasz Pietrzak | 1. płk pilot Zbigniew Herc |
| 2. płk pilot Waldemar Targarski | 2. ppłk pilot Stanisław Florek |
| 3. mjr pilot Marek Brenderburski | 3. ppłk pilot Jan Soroka |
| 4. kpt pilot Gerard Głuch | 4.ppłk pilot Wiesław Kijak |
| 5. kpt. nawig. Robert Maciejewski | 5. ppłk pilot stanisław Wojdyło |
| 6. kpt. pilot Krzysztof Podskarbi | 6. maj pilot stanisław Wiśniewski |
| 7. st.chor.sztab. Krzysztof Jawoszek | 7. mjr nawigator Zbigniew Dudziński |
| 8. st.chor.sztab. zbigniew Radlak | 8. kpt. nawigator Zdzisław Mruk |
| 9. chor.sztab.mech. Wojciech Mućka | 9. kpt. nawigator Wiesław Frańczak |
Loty odbywały się w ramach lotów ratowniczych, zazwyczaj w godzinach nocnych trwających do późnych godzin porannych .
Podczas postoju na lotniskach załogą nie wolno było opuszczać samolotów. Kiedy lekarze udawali się do szpitali celem pobrania narządów, załogi oczekiwały w kabinach.
Loty odbywały się często w trudnych warunkach atmosferycznych, w nocy, przy niskiej podstawie chmur, w opadach deszczu czy oblodzeniu samolotu.
W ramach umowy wykonano także przeloty poza granice kraju, między innymi do Austrii, Niemiec, Czech i Rosji po specjalistyczny sprzęt dla klinik lub po lekarzy konsultacje związane z przeszczepami serca. Przewożono także polskich lekarzy wykonujących operacje kardiologiczne w państwach ościennych.
Loty ratownicze wykonywane są w dalszym ciągu, ale ze znacznie mniejszym (niż dawniej) natężeniem. Piloci sądzą, że przyczyną jest mniejsza liczba dawców.
Zdarzają się przypadki, (szczególnie w 13 plt kraków), że w momencie ogłoszenia sygnału na lot ratowniczy dla Zabrza lub innego szpitala, zgłaszają się załogi po zakończonych lotach szkoleniowych lub po pełnionym całodobowym dyżurze lotniczym.
Wiedzą o trudnej sytuacji finansowej kliniki, załogi dla zminimalizowania kosztów zabierają sprzęt techniczny np. do odladzania samolotów, suchy prowiant, śpiwory.
Ppłk rez. nawig. onż Mirosław Czechowski
Pułkownik Mirosław Czechowski był ze strony Wojsk Lotniczych odpowiedzialny za realizacje umowy pomiędzy klinikami a lotnictwem w ramach "Akcji Serce" aż do przejścia na emeryturę w roku 1998.
