NADCIŚNIENIE TĘTNICZE

Jest chorobą szczególnie często stwierdzaną w społeczeństwach o wysokim stopniu uprzemysłowienia i cywilizacji, w której tempo życia, stresy i otaczające środowisko sprzyjają powstawaniu tej patologii. Nadciśnienie tętnicze cechuje obecność podwyższonych wartości ciśnienia tętniczego krwi. W niewielkiej grupie chorych stwierdza się obecność współistniejących chorób lub czynników powodujących wtórny wzrost ciśnienia krwi. Należy do nich wiele chorób nerek, choroby naczyń nerkowych, niektóre patologie dotyczące gruczołów wydzielania wewnętrznego wśród nich: nadnerczy, przysadki mózgowej, tarczycy i przytarczyc, leczenie hormonalne w tym estrogenami (doustne środki antykoncepcyjne). Nadciśnienie tętnicze może być objawem koarktacji aorty lub pojawić się w trakcie ciąży. Wykrycie przyczyn wywołujących wtórne postacie nadciśnienia tętniczego ma ogromny wpływ na dalsze postępowanie i terapię, która ma na celu przede wszystkim usunięcie lub leczenie przyczyny nadciśnienia tętniczego. 

U większości chorych z nadciśnieniem tętniczym nie stwierdza się na podstawie przeprowadzonych badań diagnostycznych istnienia chorób i patologii odpowiedzialnych za rozwój nadciśnienia tętniczego. Taką postać nadciśnienia tętniczego określa się jako samoistne lub pierwotne. Mechanizmy jego powstawania nadal pozostają nieznane, ale wiadomo, że na jego rozwój i przebieg ma wpływ wiele czynników takich jak: palenie papierosów, nadmierne spożycie soli kuchennej i innych środków spożywczych zawierających sód (np. konserwanty), nadużywanie alkoholu, dieta wysokokaloryczna z dużą zawartością tłuszczów i cholesterolu, otyłość, siedzący tryb życia, a więc niedostateczna aktywność fizyczna. Często obserwowane rodzinne występowanie pierwotnego nadciśnienia tętniczego stanowi powód toczących się poszukiwań nad genetycznie uwarunkowanymi czynnikami odgrywającymi rolę w jego powstawaniu. 

POMIAR CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI

który jest podstawowym badaniem u chorych z NT wykonuje się go za pomocą aparatów nazywanych manometrami rtęciowymi lub sprężynowymi, wyraża w mmHg i przedstawia za pomocą dwóch wartości liczbowych odpowiadających ciśnieniu skurczowemu i rozkurczowemu krwi. Mankiet manometru dobrany odpowiednio szerokością do obwodu i wielkości ramienia tak by obejmował jego 2/3, zakładany jest równo i ścisło najlepiej na lewe ramię, powyżej zgięcia łokciowego. Słuchawkę stetoskopu przykłada się w zgięciu łokciowym w miejscu najlepiej wyczuwalnego tętna na tętnicy ramiennej. Mankiet pompuje się powietrzem do wartości przekraczającej o około 20-30 mmHg tę przy której zanika wyczuwalne tętno, a następnie powoli wypuszcza się powietrze z mankietu przez cały czas osłuchując stetoskopem miejsce odpowiadające przebiegowi tętnicy. Pomiar ciśnienia skurczowego odpowiada jego wartości w chwili maksymalnego skurczu serca i wyrzucania całej objętości krwi z lewej komory na obwód naczyń. Ten pomiar uzyskuje się wysłuchując pierwszego uderzenia fali tętna na tętnicy ramiennej. Wartość ciśnienia rozkurczowego, czyli najniższą wartość ciśnienia tętniczego krwi powstającego w naczyniach w chwili rozkurczu komory uzyskujemy w chwili zaniknięcia wysłuchiwanych tonów na tętnicy ramiennej. 
Prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego krwi to takie, które nie przekraczają <130/90 mmHg. 

ROZPOZNANIE NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO

często z powodu braku innych objawów lub przy obecności objawów niecharakterystycznych stwierdzane jest na podstawie przypadkowego pomiaru ciśnienia. Wskazane jest jednak powtórzenie takiego badania, ponieważ emocje związane z samą procedurą mierzenia ciśnienia dokonywanego zwłaszcza przez personel medyczny w przychodni lekarskiej lub szpitalu mogą być powodem zawyżonych wartości ciśnienia tętniczego krwi. W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie 23-godzinnego pomiaru ciśnienia tętniczego. Umożliwia on pomiar i rejestrację ciśnienia w warunkach codziennej, normalnej aktywności chorego. W trudnych przypadkach całodobowy pomiar ciśnienia ułatwia ocenę skuteczności leczenia. Czasami rozpoznanie nadciśnienia tętniczego jest postawione w okresie jego znacznego zaawansowania i jest potwierdzeniem dla obserwowanych już jego powikłań i następstw. 

Nadciśnienie tętnicze, zwłaszcza długotrwałe, nie leczone lub ze źle kontrolowanymi wartościami ciśnienia tętniczego może być powodem groźnych powikłań narządowych i stanowi poważny czynnik ryzyka wielu chorób w tym dotyczących układu sercowo-naczyniowego, nerek , centralnego układu nerwowego. Współistnienie zaburzeń lipidowych, ( hypercholesterolemia, obniżenie poziomu dobrego cholesterolu, czyli HDL a podwyższenie VLDL, hypertrójgicerydemia), cukrzycy i innych zaburzeń metabolicznych stanowi dodatkowy czynnik obciążający i zwiększający ryzyko powikłań nadciśnienia tętniczego zwłaszcza sercowo-naczyniowych, a w tym choroby wieńcowej. 

Nadciśnienie tętnicze powoduje:  

• przerost lewej komory serca, a w konsekwencji:
  • chorobę wieńcową i zawał serca
  • niewydolność serca
  • zaburzenia rytmu serca
• przyspieszenie i nasilenie rozwoju zmian miażdżycowych w:
  • tętnicach wieńcowych,
  • mózgowych i szyjnych,
  • kończyn dolnych
• tętniaki rozwarstwiające aorty (nie częste ale bardzo groźne powikłanie polegające na uszkodzeniu ściany aorty)
• udary mózgowe
• niewydolność nerek spowodowaną zmianami w tętniczkach nerkowych.

Stopień zaawansowania nadciśnienia tętniczego oraz obecność niektórych jego powikłań ocenia się za pomocą badania dna oka. Jest to prosta metoda, w której obserwowane zmiany w naczyniach siatkówki oka odzwierciedlają stopień zaawansowania zmian w pozostałych naczyniach chorego z nadciśnieniem tętniczym.  

LECZENIEnadciśnienia tętniczego, a więc uzyskanie obniżenia podwyższonych wartości ciśnienia tętniczego, skuteczność stosowanych leków i zapobieganie powstawaniu powikłań nadciśnienia tętniczego zależą przede wszystkim od dostatecznej wiedzy pacjenta na temat swojej choroby, zdyscyplinowania i konsekwencji w przestrzeganiu zaleceń lekarskich przez chorych z nadciśnieniem tętniczym. W dużej mierze przyczynia się do tego zmiana stylu życia i modyfikacja dotychczasowych przyzwyczajeń. 

Podstawowe zasady których powinien przestrzegać chory z nadciśnieniem tętniczym to: 

• Szczegółowe przestrzeganie zaleceń lekarza.
• Systematyczne i regularne przyjmowanie leków obniżających ciśnienie tętnicze krwi i nie przerywanie terapii po uzyskaniu znormalizowanych wartości ciśnienia tętniczego bez porozumienia się z lekarzem.
• Dbałość o posiadanie zawsze wystarczającego zapasu leków tak aby nie było przerw w ich przyjmowaniu.
• Zabieranie ze sobą odpowiedniej dawki leków w podróż.
• Okresowa kontrola wartości ciśnienia tętniczego krwi.
• Modyfikacja dotychczasowego stylu życia polegająca na:
• nie nadużywaniu alkoholu
• zmianie diety tak aby :ograniczyć spożycie sodu, zmniejszyć liczbę spożywanych kalorii, zredukować ilości tłuszczów zwłaszcza zwierzęcych zawartych w codziennej diecie, wyeliminować produkty z dużą zawartością cholesterolu,
• zwiększeniu aktywności fizycznej
• redukcji wagi ciała
• unikaniu stresów.
• zaprzestaniu palenia tytoniu,
  
  1.Paląc papierosy zwiększasz ryzyko wystąpienia zawału serca i udaru mózgowego trzykrotnie.
  
  2.Wypalenie każdego papierosa wiąże się z natychmiastowym wzrostem ciśnienia tętniczego i przyspieszeniem akcji serca. Efekt ten jest szczególnie wyraźny podczas palenia pierwszego papierosa w godzinach porannych, kiedy ryzyko wystąpienia zawału serca i udaru mózgowego jest największe. Sprobuj ocenić wpływ papierosów na Twój układ krążenia mierząc tętno przed i po wypaleniu papierosa.
  
  Podczas palenia papierosów dochodzi do skurczu tętnic unaczyniających mięsień sercowy (tzw. naczyń wieńcowych). Dlatego też palenie papierosów może być przyczyną zawału mięśnia sercowego nawet w przypadku niewielkich zmian miażdżycowych w naczyniach wieńcowych. 3.Palenie papierosów zmniejsza skuteczność leczenia nadciśnienia tętniczego. Leczenie łagodnego nadciśnienia tętniczego lekami często nie zapobiega wystąpieniu powikłań związanych z nadciśnieniem, jeżeli pacjenci jednocześnie palą papierosy. Znany jest fakt częstszego występowania nadciśnienia złośliwego u palaczy.
  
  3.Jeżeli palisz papierosy, to korzyści wynikające z przyjmowania leków obniżających ciśnienie tętnicze będą widoczne dopiero wtedy, gdy rzucisz palenie.
  
  5.Paląc papierosy narażasz nie tylko siebie, ale również osoby z Twojego najbliższego otoczenia (tzw. biernych palaczy). Bierne wdychanie dymu tytoniowego wywiera szczególnie niekorzystny wpływ na układ krążenia u dzieci.
  
  6.Nie pocieszaj się tym, że palisz niewiele lub mniej niż kiedyś. Nie ma "bezpiecznej" liczby wypalanych papierosow. Palenie nawet 5 papierosów dziennie wiąże się ze wzrostem ryzyka wystąpienia powikłań nadciśnienia tętniczego.
  
  7.U osób palących znacznie częściej niż u niepalących dochodzi do konieczności amputacji nóg (z powodu miażdżycy tętnic kończyn dolnych).
  
  8.Papierosy mogą być źródłem impotencji u mężczyzn i zaburzeń płodności u kobiet. Palenie tytoniu zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań w czasie stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych.
  
  9.U kobiety palącej w czasie ciąży mogą wystąpić zaburzenia w rozwoju płodu i w następstwie częstsze zgony noworodków.
  
  10.Nie daj się nabrać na papierosy "light" lub "ultra-light". Aż 75% palaczy uważa, że palenie takich papierosów jest mniej szkodliwe. Tymczasem badania naukowe wskazują, że w porównaniu z papierosami tradycyjnymi palenie takich papierosów nie zmniejsza ryzyka wystąpienia zawału mięśnia sercowego.
  
  11.Palenie papierosów jest w Polsce przyczyną co drugiego zgonu mężczyzn w wieku 35-69 lat - jesteśmy niestety pod tym względem światowym liderem.
  
  12.Średnia długość życia osób niepalących w krajach rozwiniętych systematycznie rośnie. Szacuje się, że średnia różnica długości życia między osobami niepalącymi a palaczami wynosi 15 lat. Czy warto dla przyjemości zaciągania się dymem papierosowym poświęcić 15 lat życia ?
  
  13.Podejmij decyzję o rzuceniu palenia już dzisiaj. Jest to możliwe; w USA udaje się to ponad milionowi palaczy rocznie, a liczba bylych palaczy przewyższa ilość osób nadal palących papierosy.
  
  Rzucajac palenie
  
  1.Zmniejszysz ryzyko wystąpienia zawału mięśniowego i udaru mózgowego już w pierwszym roku od zaniechania nałogu. W ciągu 5 lat ryzyko to będzie porównywalne z ryzykiem u osób, które nigdy nie paliły papierosów.
  
  2.Poprawisz kondycję fizyczną, zapomnisz co to kaszel poranny, rzadziej będziesz chorował na infekcje dróg oddechowych.
  
  3.Nie martw się tym, że zyskasz kilka dodatkowych kilogramów. Po pierwsze, średni wzrost masy ciała u osób rzucających palenie wynosi jedynie około 3 kilogramów. Po drugie, korzyści wynikające z rzucenia palenia znacznie przewyższają ryzyko związane z nieznaczanym wzrostem masy ciała.
  
  3.Nie przejmuj się tym jeżeli nie uda się Tobie rzucić palenia za pierwszym razem. Liczy się efekt ostateteczny. Większość byłych palaczy rzuciło ostatecznie palenie dopiero za którąś próbą. Postaraj się wyciągnąć wnioski z nieudanych prób rzucenia palenia.
  
  5.Szukaj dobrych przykładów wśród osób, którym udało się rzucić palenie. Niektórym osobomo po zaniechaniu palenia tytoniu bardzo pomagają preparaty o znanej zawartości nikotyny (np. guma do żucia). Nie daj się złamać tym, którzy nadal palą.
  
  6.Udowodnisz sobie i swoim najbliższym, że stać Ciebie na wiele.
  dr.Adam Waligórski