Anatomia serca

 

Serce (cor s. cardia) narząd ośrodkowy układu naczyniowego jest mięśniem wydrążonym, odgrywającym rolę pompy pobiera ono krew krążącą w ustroju z obu żył głównych, górnej i dolnej, oraz z żył płucnych i wtłacza ją do tętnic, do aorty i do pnia płucnego, a z nich dalej do sieci włosowatych całego organizmu.

 

Serce dzieli się na dwie podobne do siebie połowy boczne: prawą lub serce prawe, w którym krąży krew żylna, oraz lewą lub serce lewe, w którym krąży krew tętnicza. Serce prawe tłoczy krew do małego (płucnego) krążenia, lewe do wielkiego, przy czym obie połowy kurczą się stale równocześnie i wypychają tę samą ilość krwi. Każda z obu połów serca dzieli się z kolei na dwie części: jedną mniejszą, górną, o cienkich ścianach, zwaną przedsionkiem (atrium), do którego krew dopływa z zewnątrz; drugą większą, dolną, o ścianach grubszych i bardziej odpornych, zwaną komorą (ventriculus), która wypycha krew z serca. Każdy przedsionek, prawy i lewy, łączy się z odpowiednią komorą obszernym otworem, ujściem przeedsionkowo-komorowym (ostium atrioventriculare), a każda komora - z początkiem wielkich tętnic: komora prawa ujściem pnia płucnego (ostium trunci pulmonalis) z pniem płucnym, komora lewa ujściem aorty (ostium aortae) z tętnicą główną (aortą). Natomiast obie połowy serca, prawa i lewa, całkowicie przedzielone są podłużną przegrodą (septum cordis ), która na poziomie przedsionków ma nazwę przegrody międzyprzedsionkowej (septum interatriale), na poziomie komór -przegrody międzykomorowej (septum interventriculare). We wszystkich czterech ujściach umocowane są odpowiednie zastawki, które regulują prąd krwi, nie dając mu cofać się z wielkich tętnic do komór ani z komór do przedsionków. W sercu występuje na przemian skurcz (systole) i rozkurcz (diastole) komór i przedsionków. Kiedy przedsionki wypełniają się krwią, komory się opróżniają. Następnie rozkurczają się komory i krew przez ujścia przedsionkowo-komorowe prawe i lewe przepływa z przedsionków do komór. Przy osłuchiwaniu serca odbieramy wrażenia słuchowe dwóch różnych

rodząjów szmerów, które nazywamy "tonami" serca. Ton pierwszy, czyli ton mięśniowy, pochodzi głównie z kurczących się komór, ton drugi wywołany jest działalnością zastawek aorty i pnia płucnego W tętnicach wielkiego krążenia, w aorcie i jej rozgałęzieniach, jak również w sercu lewym płynie krew jasnoczerwona, bogata w tlen, krew "tętnicza"; w żyłach wielkiego krążenia, żyłach głównych górnej i dolnej oraz ich dopływach i w sercu prawym - krew uboga w tlen, ciemnoczerwona, krew "żylna". W naczyniach krążenia małego (płucnego) stosunki są odwrotne. Wszystkie naczynia, w których krew kieruje się do serca, noszą nazwę żył, wszystkie zaś te, w których krew odpływa z serca - tętnic, niezależnie od jakości krwi, jaka w nich krąży. Pod względem swego pochodzenia serce nie jest niczym innym jak odcinkiem cewy naczyniowej, który osiągnął dużą siłę i grubość przez powiększenie swego światła i przyrost mięśniówki swej ściany. Dlatego też w układzie naczyniowym serce zajmuje odrębne miejsce, które słusznie możemy nazwać "ośrodkowym" w odróżnieniu od "obwodowych" naczyń. W aparacie krążenia zwykły układ cew, taki np. jak w jelitach o kurczliwej ścianie, bez włączonego silnika nie wystarcza; do pracy narządów wymagane są bowiem bardzo zmienne oraz różne ilości krwi i często zapotrzebowanie bywa bardzo nagłe. Serce ludzkie wypycha na minutę od 3 do 30 litrów krwi; przystosowane jest więc do wielkich różnic zapotrzebowania. Do wykonywania tak wielkiej i zmiennej pracy zwykła cewa naczyniowa nie wystarcza i zachodzi konieczność włączenia odrębnego silnika, jakim jest serce.