Uprawnienia i ulgi dla niepełnosprawnych

Osoby niepełnosprawne mogą starać się o dofinansowanie zakupu urządzeń ułatwiających komunikowanie się oraz o dofinansowanie do sprzętów i prac przystosowujących ich mieszkania i domy do potrzeb wynikających z niepełnosprawności.

O środki z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON), przeznaczone na likwidację barier architektonicznych, mogą ubiegać się niepełnosprawni, którzy mają trudności w poruszaniu się, jeżeli:

• są właścicielami nieruchomości lub użytkownikami wieczystymi nieruchomości albo
• posiadają zgodę właściciela lokalu lub budynku mieszkalnego, w którym stale zamieszkują,

 

a realizacja planowanego przedsięwzięcia umożliwi im albo w znacznym stopniu ułatwi wykonywanie podstawowych czynności lub kontaktowanie się z otoczeniem.

Wnioski o dofinansowanie przyjmują powiatowe centra pomocy rodzinie (PCPR) właściwe dla miejsca zamieszkania wnioskodawcy. PCPR informują szczegółowo o zakresie informacji, jakie wniosek powinien zawierać. Do wniosku należy dołączyć:

• kopię orzeczenia o stopniu niepełnosprawności osoby składającej wniosek lub osób wspólnie z nią mieszkających,
• udokumentowaną podstawę prawną zameldowania w lokalu, w którym mają nastąpić prace,
• oświadczenie o dochodach wnioskodawcy i osób wspólnie z nim mieszkających,
• projekt i kosztorys wstępny planowanych prac lub zakupów,
• w przypadku budowy podjazdu lub pochylni — zgodę właściciela lokalu, np. spółdzielni mieszkaniowej, na zrealizowanie takiej inwestycji.

Dofinansowanie do likwidacji barier architektonicznych i komunikacyjnych można otrzymać raz na 3 lata.

Wnioski o dofinansowanie można składać przez cały rok. PCPR ustalają jednak swoje terminy, warto więc zasięgnąć informacji we własnym powiecie.

PCPR nie pokrywa 100 proc. kosztów zakupu urządzenia lub prac remontowych. Wysokość dofinansowania wynosi dla osób niepełnosprawnych do 80 proc. kosztów przedsięwzięcia, nie więcej jednak niż do wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Przeciętne wynagrodzenie jest ustalane co kwartał przez Główny Urząd Statystyczny i podawane w „Monitorze Polskim”.

Ważne: Dofinansowanie nie obejmuje kosztów poniesionych przed przyznaniem środków i zawarciem stosownej umowy.


SPRZĘT REHABILITACYJNY

Osobie niepełnosprawnej, która objęta jest powszechnym ubezpieczeniem społecznym, przysługuje prawo do bezpłatnego (lub za częściową dopłatą własną) zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze, takie jak np. aparaty ortopedyczne, laski, kule, wózki, materace przeciwodleżynowe, cewniki, okulary, inhalatory, pieluchomajtki.

Pełen wykaz wyrobów medycznych podlegających całkowitej lub częściowej refundacji, a także wysokość udziału własnego ubezpieczonego w cenie ich nabycia, podstawowe kryteria ich przyznawania i okresy użytkowania określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 grudnia 2004 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 276, poz. 2739).

Procedura realizacji zaopatrzenia

Pierwszym krokiem jest wystawienie przez uprawnionego lekarza wniosku o wydanie przedmiotu ortopedycznego lub środka pomocniczego. Wystawiony wniosek należy potwierdzić w najbliższym oddziale lub punkcie ewidencyjnym Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). Następnie z potwierdzonym wnioskiem trzeba się udać do wybranego punktu ortopedycznego, sklepu bądź apteki, które podpisały umowę z NFZ o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, i tam zrealizować zlecenie.

W przypadku zaopatrzenia w środki pomocnicze o miesięcznym okresie użytkowania, tj. pieluchomajtki, sprzęt stomijny, cewniki, worki i zestawy infuzyjne do osobistych pomp insulinowych, nie trzeba zgłaszać się każdorazowo po potwierdzenie z NFZ. Można natomiast starać się o wydanie tak zwanej „karty comiesięcznego zaopatrzenia”, ważnej przez 12 miesięcy od daty wystawienia. Kartę wydaje NFZ. Po jej otrzymaniu wystarcza uzyskiwanie zleceń wystawianych przez lekarza.

Ważne: NFZ nie zwróci pieniędzy wydanych na zakup sprzętu lub środka, jeśli:

• zostaną one nabyte w miejscu, które nie ma podpisanej umowy z Funduszem,
• najpierw dokonamy zakupu, a potem będziemy starali się o refundację.

Szczegółowe informacje na temat refundowanego sprzętu rehabilitacyjnego dostępne są w wojewódzkich oddziałach NFZ (baza adresów na stronie NFZ).

Dofinansowanie ze środków PFRON

Jeżeli dany sprzęt nie jest refundowany przez NFZ lub gdy realizacja zaopatrzenia wymaga znacznego udziału własnego, można ubiegać się o dofinansowanie ze środków PFRON, pozostających w dyspozycji powiatowych centrów pomocy rodzinie.

O przyznaniu dofinansowania decyduje przede wszystkim kryterium dochodowe. W przypadku osoby samotnej jej średni dochód z ostatnich 3 miesięcy przed złożeniem wniosku nie może przekraczać 65 proc. przeciętnego wynagrodzenia, a gdy osoba niepełnosprawna mieszka wspólnie z rodziną — dochód na jednego jej członka nie może być większy niż 50 proc. przeciętnego wynagrodzenia.


ABONAMENT RTV

Z opłat abonamentowych za korzystanie z odbiorników radiowych i telewizyjnych zwolnione są osoby niepełnosprawne:

• które ukończyły 75 lat,
• posiadające orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji (dawna I grupa inwalidzka),
• uznane za trwale lub okresowo całkowicie niezdolne do pracy w gospodarstwie rolnym i dodatkowo przysługuje im dodatek pielęgnacyjny,
• otrzymujące świadczenia pielęgnacyjne lub rentę socjalną,
• niesłyszące — stwierdzono u nich całkowitą głuchotę lub obustronne upośledzenie słuchu,
• niedowidzące — ostrość ich wzroku nie przekracza 15 proc.,
• inwalidzi wojenni i wojskowi,
• kombatanci oraz niektóre osoby będące ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, a ponadto wdowy i wdowcy po kombatantach, pod warunkiem że sami są emerytami lub rencistami.

W celu uzyskania zwolnienia od opłat za radio i telewizję należy udać się do urzędu pocztowego właściwego dla miejsca zamieszkania osoby uprawnionej i przedstawić dokumenty potwierdzające prawo do tego przywileju.

Zwolnienia nie przysługują osobom, które mieszkają we wspólnym gospodarstwie domowym z co najmniej dwiema osobami, które ukończyły 26 lat i nie spełniają żadnego z wymienionych wyżej warunków.


USŁUGI POCZTOWE

Placówki pocztowe są zobowiązane wydzielić specjalnie przystosowane i oznakowane stanowiska do obsługi osób niepełnosprawnych i dostosować skrzynki pocztowe do ich potrzeb.

Udogodnienia związane z usługami pocztowymi to m.in.:

• bezpłatne doręczanie listów, paczek i przekazów bezpośrednio do domu osoby niepełnosprawnej,
• przyjmowanie w miejscu zamieszkania prawidłowo opłaconej przesyłki niebędącej przesyłką rejestrowaną (np. listem poleconym).

Do udogodnień tych mają prawo osoby:

• z uszkodzeniem narządu ruchu powodującym konieczność poruszania się na wózku inwalidzkim,
• niewidome lub ociemniałe.

Zapotrzebowanie na usługę zgłasza się w urzędzie pocztowym właściwym dla miejsca zamieszkania lub u listonosza, który obsługuje rejon.

Dla osób niewidomych lub ociemniałych Poczta Polska SA przewiduje kilka dodatkowych przywilejów — m.in. całkowite zwolnienie z opłat przesyłek nadanych przez osobę niewidzącą i adresowanych do innej osoby niewidzącej, biblioteki lub organizacji, które działają na rzecz osób z takim rodzajem niepełnosprawności, oraz bezpłatne dostarczanie przesyłek adresowanych przez wspomniane instytucje do osób niewidzących.

Więcej informacji dostępnych jest na stronach Poczty Polskiej SA oraz Polskiego Związku Niewidomych.


USŁUGI TELEKOMUNIKACYJNE

Zgodnie z przepisami operator jest obowiązany zapewnić osobom niepełnosprawnym dostęp do świadczonej przez siebie usługi powszechnej przez oferowanie:

• urządzeń końcowych przystosowanych do używania przez osoby niepełnosprawne, jeżeli używanie takiego urządzenia jest niezbędne do zapewnienia im dostępu do usługi powszechnej,
• udogodnień ułatwiających osobom niepełnosprawnym korzystanie z usługi powszechnej (tj. wideofony, tekstofony, odpowiednie oznaczenie aparatów publicznych umożliwiające korzystanie z nich osobom słabowidzącym, oznakowanie kart telefonicznych z myślą o niewidomych itp.).

Operator powinien też ustalić cenę usługi powszechnej lub poszczególnych usług wchodzących w jej skład, tak aby uwzględniała ona możliwości ekonomiczne użytkowników, ze szczególnym uwzględnieniem konsumentów będących osobami niepełnosprawnymi.

Żadna z firm telekomunikacyjnych nie jest prawnie zobligowana do wprowadzenia ulg w opłatach dla osób niepełnosprawnych. Przyznanie tego rodzaju przywilejów zależy od samego operatora.

Jedną z firm, która wychodzi naprzeciw niepełnosprawnym, jest Telekomunikacja Polska SA. Niepełnosprawni, którzy ukończyli 16 lat i mają orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności w związku z chorobą wzroku, oraz osoby ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności związanej z zaburzeniami głosu, mowy i chorobami słuchu, mogą skorzystać z 50-procentowego rabatu na podłączenie oraz w opłatach za abonament w niektórych proponowanych przez TP SA ofertach.

Konkretnych informacji o ewentualnych udogodnieniach i rabatach dla niepełnosprawnych należy szukać w punktach obsługi klienta lub na stronach internetowych poszczególnych operatorów.


PKP I PKS

Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności

Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności (inwalidzi dawnej I grupy) mają prawo do:

• 49 proc. ulgi na przejazdy w pociągach osobowych PKP oraz w autobusach PKS w komunikacji zwykłej — na podstawie biletów jednorazowych,
• 37 proc. ulgi na przejazdy w pociągach pośpiesznych, ekspresowych, IC i EC (tylko 2. klasa) oraz w autobusach PKS pośpiesznych i przyśpieszonych — na podstawie biletów jednorazowych.

Do ulgi uprawnia jeden z dokumentów:

• wypis z treści orzeczenia komisji lekarskiej do spraw inwalidztwa i zatrudnienia, stwierdzający zaliczenie do I grupy inwalidów,
• wypis z treści orzeczenia: wojskowej komisji lekarskiej, komisji lekarskiej podległej MSWiA albo szefowi ABW, stwierdzający zaliczenie do I grupy inwalidztwa,
• wypis z treści orzeczenia lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej ZUS, stwierdzający całkowitą niezdolność do pracy i niezdolność do samodzielnej egzystencji albo niezdolność do samodzielnej egzystencji,
• wypis z treści orzeczenia lekarza rzeczoznawcy lub komisji lekarskiej KRUS, stwierdzający niezdolność do samodzielnej egzystencji,
• zaświadczenie ZUS lub KRUS, stwierdzające zaliczenie wyrokiem sądu do I grupy inwalidów bądź uznanie niezdolności do samodzielnej egzystencji,
• legitymacja emeryta-rencisty wojskowego z wpisem o zaliczeniu do I grupy inwalidztwa,
• legitymacja emeryta-rencisty policyjnego wydana przez właściwy organ emerytalno-rentowy podległy ministrowi spraw wewnętrznych i administracji lub ministrowi sprawiedliwości, z wpisem o zaliczeniu do I grupy inwalidztwa,
• legitymacja osoby niepełnosprawnej, stwierdzająca znaczny stopień niepełnosprawności, wystawiona przez uprawniony organ.

Wszystkie powyższe dokumenty, z wyjątkiem legitymacji emeryta-rencisty wojskowego oraz legitymacji osoby niepełnosprawnej, okazuje się razem z dowodem osobistym lub innym dokumentem potwierdzającym tożsamość osoby uprawnionej.

Osoby niewidome i ociemniałe, posiadające orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy

Osoby niewidome lub ociemniałe z orzeczoną całkowitą niezdolnością do pracy posiadają uprawnienie do ulgi 37 proc. w 2. klasie pociągów PKP oraz w autobusach PKS — na podstawie biletów jednorazowych lub miesięcznych imiennych.

Do ulgi uprawnia dokument stwierdzający inwalidztwo, niezdolność do pracy albo niepełnosprawność z powodu stanu narządu wzroku (np. wypis z treści orzeczenia lekarza orzecznika ZUS lub legitymacja osoby niepełnosprawnej).

Opiekun osoby niepełnosprawnej lub przewodnik osoby niewidomej

Opiekun towarzyszący w podróży osobie o znacznym stopniu niepełnosprawności (niezdolnej do samodzielnej egzystencji, inwalidzie I grupy) oraz przewodnik towarzyszący w podróży osobie ociemniałej lub niewidomej (także pies przewodnik) na podstawie jednego z dokumentów podopiecznego oraz biletów jednorazowych ma prawo do 95 proc. ulgi w pociągach PKP i autobusach PKS.

Dzieci i młodzież niepełnosprawna

Do ukończenia 4. roku życia dzieci w 2. klasie pociągów PKP oraz w autobusach PKS w komunikacji zwykłej i przyśpieszonej podróżują bezpłatnie (pod warunkiem że nie zajmują oddzielnego miejsca, siedzą na kolanach).

Podstawa przejazdu:

• bilet bezpłatny, po który należy zgłosić się do kasy biletowej,
• dokument stwierdzający wiek dziecka.

Dzieci i młodzież niepełnosprawna posiadają uprawnienie do 78 proc. ulgi w pociągach PKP (2. klasa) i autobusach PKS na trasie z miejsca zamieszkania lub miejsca pobytu do: przedszkola, szkoły, szkoły wyższej, placówki opiekuńczo-wychowawczej, placówki oświatowo-wychowawczej, specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego, specjalnego ośrodka wychowawczego, ośrodka umożliwiającego dzieciom i młodzieży spełnianie obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, ośrodka rehabilitacyjno-wychowawczego, domu pomocy społecznej, ośrodka wsparcia, zakładu opieki zdrowotnej, poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, a także na turnus rehabilitacyjny — i z powrotem (na podstawie biletów jednorazowych lub miesięcznych imiennych).

Dokumentami poświadczającymi uprawnienie są odpowiednio:

• dla dzieci i młodzieży uczęszczających do przedszkola, szkoły, ośrodka lub placówki o charakterze oświatowym albo szkoły wyższej:

• legitymacja przedszkolna dla dzieci niepełnosprawnych,
• legitymacja szkolna dla uczniów niepełnosprawnych,
• legitymacja szkolna albo studencka wraz z jednym z dokumentów wymienionych poniżej,

• dla dzieci i młodzieży nieuczęszczających do szkoły, ośrodka lub placówki o charakterze oświatowym albo szkoły wyższej:

• legitymacja osoby niepełnosprawnej, wystawiona przez powiatowy zespół ds. orzekania o niepełnosprawności,
• wypis z treści orzeczenia komisji lekarskiej, stwierdzający zaliczenie do jednej z grup inwalidów,
• legitymacja dokumentująca niepełnosprawność, wystawiona przez uprawniony organ.

Przy przejazdach do jednostek udzielających świadczeń zdrowotnych albo pomocy społecznej bądź organizujących turnusy rehabilitacyjne oprócz wymienionych dokumentów wymagane jest zaświadczenie/zawiadomienie:

• określające miejsce i termin badania, leczenia, konsultacji, zajęć rehabilitacyjnych, zajęć terapeutycznych albo pobytu w ośrodku wsparcia, domu pomocy społecznej lub na turnusie rehabilitacyjnym,
• w drodze powrotnej: potwierdzające stawienie się na badaniach, konsultacji, turnusie itp.

Rodzice lub opiekunowie dzieci i młodzieży niepełnosprawnej

Jedno z rodziców lub opiekun towarzyszący w podróży dzieciom i młodzieży niepełnosprawnej posiada prawo do przejazdów z ulgą 78 proc. (uprawnienie to dotyczy tras opisanych powyżej — patrz: Dzieci i młodzież niepełnosprawna).

Inwalidzi wojenni i wojskowi

Inwalidom wojennym i wojskowym przysługuje prawo do:

• 37 proc. ulgi przy przejazdach środkami publicznego transportu kolejowego (PKP) w 1. i 2. klasie pociągów oraz autobusowego (PKS) w komunikacji zwykłej, przyśpieszonej i pośpiesznej — na podstawie biletów jednorazowych,
• 78 proc. ulgi — w przypadku inwalidów I grupy.

Przewodnikowi towarzyszącemu w podróży inwalidzie wojennemu i wojskowemu zaliczonemu do I grupy inwalidzkiej przysługuje prawo do 95 proc. ulgi na wszystkie wyżej wymienione przejazdy.

Warunkiem korzystania z uprawnień jest posiadanie książeczki inwalidy wojennego-wojskowego z odpowiednim wpisem ZUS o zaliczeniu do grupy inwalidzkiej, o całkowitej lub częściowej niezdolności pracy albo całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Ważne: Ulgi w PKP i PKS nie dotyczą przejazdów pociągami EuroCity i InterCity w komunikacji międzynarodowej oraz przejazdów w komunikacji autobusowej ekspresowej.


KARTA PARKINGOWA

Karta parkingowa jest dokumentem potwierdzającym uprawnienia kierującego pojazdem do korzystania z miejsc parkingowych wyznaczonych dla osób niepełnosprawnych (tzw. „koperta”), a także do niestosowania się do niektórych znaków drogowych:

• zakaz ruchu w obu kierunkach (B-1),
• zakaz wjazdu pojazdów silnikowych z wyjątkiem motocykli jednośladowych (B-3),
• zakaz wjazdu autobusów (B-3a),
• zakaz wjazdu motocykli (B-4),
• zakaz wjazdu motorowerów (B-10),
• zakaz postoju (B-35),
• zakaz postoju w dni nieparzyste (B-37),
• zakaz postoju w dni parzyste (B-38),
• strefa ograniczonego postoju (B-39).

Przepisy te dotyczą:

• osób niepełnosprawnych o obniżonej sprawności ruchowej, kierujących pojazdem samochodowym,
• kierowców przewożących osoby o obniżonej sprawności ruchowej,
• pracowników placówek zajmujących się opieką, rehabilitacją lub edukacją niepełnosprawnych pozostających pod opieką tych placówek.

Kartę parkingową wydaje starosta. Można ją uzyskać na podstawie:

• orzeczenia o zaliczeniu do znacznego, umiarkowanego lub lekkiego stopnia niepełnosprawności (w przypadku lekkiego stopnia — przyczyna niepełnosprawności z kodu R lub N), wydanego przez zespół ds. orzekania o niepełnosprawności albo
• orzeczenia równoważnego na mocy przepisów szczególnych z orzeczeniami o niepełnosprawności, wydanego przez organy rentowe (ZUS, KRUS i dawne orzeczenia KIZ — grupy inwalidzkie).

Za wydanie karty pobiera się opłatę w wysokości 25 zł.

Kartę parkingową należy umieścić za przednią szybą pojazdu samochodowego, w miejscu widocznym, umożliwiającym odczytanie dokumentu.


PODATKI

Osoby niepełnosprawne mogą odliczyć niektóre wydatki od dochodu podlegającego opodatkowaniu. Należą do nich między innymi: